جاذبه های گردشگری استان فارس

تاریخ انتشار : 1396/04/01

 دروازه قرآن

دروازه قرآن شیراز یکی از 6 دروازه باقیمانده این شهر و یکی از آثار دیدنی شیراز به شمار می‌رود.دروازه قرآن از زمان آل‌بویه در همین مکان فعلی بارها ویران و تجدید بنا شده است.ویران شدن این بنا در سال 1315 ه.ق به دستور والی وقت یکی از این نمونه‌هاست.دروازه قرآن کنونی را نیکوکاری به نام حسین ایگار ساخته و به مردم شیراز هدیه کرده است.در بالای طاق بزرگ این دروازه اطاقی تعبیه شده که دو قرآن کتابت شده به دست سلطان ابراهیم نوه شاهرخ تیموری در آن نگهداری می‌شده است.مردم شیراز قدیم، اول هر ماه قمری با عبور از زیر قرآن که آن را به حضرت علی علیه‌السلام منتسب می‌دانستند خود را در برابر خطرها و بلاها بیمه می‌کردند.
آنها عقیده داشتند که کلام‌الله مجید تا پایان ماه آنان را از هر بلایی حفظ می‌کند.این دو قرآن که در اصطلاح آن را قرآن هفده‌ منی می‌نامیدند هم اینک در موزه پارس شیراز در معرض دید علاقه مندان قرار دارد و یکی از شاهکارهای نگارش کتاب آسمانی مسلمانان جهان به شمار می‌رود.دروازه قرآن شیراز در کنار تفرجگاه گهواره دید و مقبره خواجوی کرمانی از شاعران مشهور کشورمان قرار دارد وگردشگران بسیاری با عکس گرفتن در کنار این اثر تاریخی خاطرات شیرینی را با خود به همراه می‌برند.

آرامگاه سعدی

شیخ مصلح‌الدین مشرف بن عبدالله مشهور به سعدی شیرازی در حدود سال‌های 571 تا 606 هجری قمری به دنیا آمد و در حدود سال‌های 690 تا 695 درگذشته است. درباره نام و نام پدر شاعر و همچنین تاریخ تولد سعدی اختلاف بسیار است.سعدی در شیراز پا به هستی نهاد و هنوز کودکی بیش نبود که پدرش درگذشت. پس از تحصیل مقدمات علوم از شیراز به بغداد رفت و در مدرسه نظامیه به تکمیل دانش خود پرداخت.
وی در نظامیه بغداد که مهمترین مرکز علم و دانش آن زمان به حاسب می‌آمد در درس استادان معروفی چون سهروردی شرکت کرد. سعدی پس از این دوره به حجاز، شام و سوریه رفت و در آخر راهی سفر حج شد.
او در شهرهای شام (سوریه امروزی) به سخنرانی هم می‌پرداخت ولی در همین حال، بر اثر این سفرها به تجربه و دانش خود نیز می‌افزود.سعدی در روزگار سلطنت اتابک ابوبکر بن سعد به شیراز بازگشت و در همین ایام دو اثر جاودان بوستان و گلستان را آفرید و به نام «اتابک» و پسرش سعد بن ابوبکر کرد. برخی معتقدند که او لقب سعدی را نیز از همین نام “سعد بن ابوبکر” گرفته است.در پی از بین رفتن حکومت سلغریان، سعدی بار دیگر از شیراز خارج شد و به بغداد و حجاز رفت. در بازگشت به شیراز، با آن که مورد احترام و تکریم بزرگان فارس بود، بنابر مشهور به خلوت پناه برد و مشغول ریاضت شد.سعدی، شاعر جهاندیده، جهانگرد و سالک سرزمین‌های دور و غریب بود؛ او خود را با تاجران ادویه و کالا و زئران اماکن مقدس همراه می‌کرد. از پادشاهان حکایت‌ها شنیده و روزگار را با آنان به مدارا می‌گذراند.سفاکی و سخاوتشان را نیک می‌شناخت و گاه عطایشان را به لقایشان می‌بخشید. با عاشقان و پهلوانات و مدعیان و شیوخ و صوفیان و رندان به جبر و اختیار همنشین می‌شد و خامی روزگار جوانی را به تجربه سفرهای مکرر به پختگی دوران پیری پیوند می‌زد.سفرهای سعدی تنها جستجوی تنوع، طلب دانش و آگاهی از رسوم و فرهنگ‌های مختلف نبود؛ بلکه هر سفر تجربه‌ای معنوی نیز به شمار می‌آمد.ره آورد این سفرها برای شاعر، علاوه بر تجارب معنوی و دنیوی، انبوهی از روایت، قصه‌ها و مشاهدات بود که ریشه در واقعیت زندگی داشت؛ چنان که هر حکایت گلستان، پنجره ای رو به زندگی می‌گشاید و گویی هر عبارتش از پس هزاران تجربه و آزمایش به شیوه ای یقینی بیان می شود. گویی، هر حکایت پیش از آن که وابسته به دنیای تخیل و نظر باشد، حاصل دنیای تجارب عملی است.شاید یکی از مهم‌ترین عوامل دلنشینی پندها و اندرزهای سعدی در میان عوام و خواص، وجه عینی بودن آنهاست. اگرچه لحن کلام و نحوه بیان هنرمندانه آنها نیز سهمی عمده در ماندگاری این نوع از آثارش دارد.از سویی، بنا بر روایت خود سعدی، خلق آثار جاودانی همچون گلستان و بوستان در چند ماه، بیانگر این نکته است که این شاعر بزرگ از چه گنجینه ی دانایی، توانایی، تجارب اجتماعی و عرفانی و ادبی برخوردار بوده است.
آثار سعدی علاوه بر آن که عصاره و چکیده اندیشه ها و تأملات عرفانی و اجتماعی و تربیتی وی است، آیینه خصایل و خلق و خوی و منش ملتی کهنسال است و از همین رو هیچ وقت شکوه و درخشش خود را از دست نخواهد داد.

آرامگاه حافظ

شمس‌الدین محمد حافظ ملقب به خواجه حافظ شیرازی و مشهور به لسان الغیب از مشهورترین شعرای تاریخ ایران زمین در سال 726 قمری در شیراز به دنیا آمد.اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست و ظاهراً پدرش بهاء الدین نام داشته و در دوره سلطنت اتابکان فارس از اصفهان به شیراز مهاجرت کرده است.شمس الدین از دوران طفولیت به مکتب و مدرسه روی آورد و علوم و معلومات معمول زمان خویش را در محضر علما و فضلای زادگاهش آموخت و از این بزرگان بویژه قوام الدین عبدا… بهره‌ها گرفت.او هنوز دهه بیست زندگی خود را سپری ننموده بود که به یکی از مشاهیر علم و ادب دیار خود تبدل شد. وی در این دوره علاوه بر اندوخته عمیق علمی و ادبی خود قرآن را نیز کامل از حفظ داشت و از این روی تخلص حافظ بر خود نهاد.دوران جوانی حافظ مصادف بود با افول سلسله محلی اتابکان فارس و این ایالات مهم به تصرف خاندان اینجو در آمده بود. حافظ که در همان دوره به شهرت والایی دست یافته بود مورد توجه و امرای اینجو قرار گرفت و پس از راه یافتن به دربار آنان به مقامی بزرگ نزد شاه شیخ جمال الدین ابواسحاق حاکم فارس دست یافت.دوره حکومت شاه ابواسحاق اینجو توأم با عدالت و انصاف بود و این امیر دانشمند و ادب دوست در دوره حکمرانی خود که از سال 742 تا 754 قمری به طول انجامید در عمرانی و آبادانی فارس و آسایش و امنیت مردم این ایالت بویژه شیراز کوشید.حافظ از لطف امیرابواسحاق بهره مند بود و در اشعار خود با ستودن وی در القابی همچون جمال چهره اسلام و سپهر علم وحیاء حق شناسی خود را نسبت به این امیر نیکوکار بیان داشت.اواخر زندگی شاعر بلند آوازه ایران همزمان بود با حمله امیر تیمور و این پادشاه بیرحم و خونریز پس از جنایات و خونریزی‌های فراوانی که در اصفهان انجام داد و از هفتاد هزار سر بریده مردم آن دیار چند مناره ساخت روبه سوی شیراز نهاد.مرگ حافظ احتمالاً در سال 971 قمری روی داده است و حافظ در گلگشت مصلی که منطقه‌ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد و از آن پس آن محل به حافظیه مشهور گشت.نقل شده است که در هنگام تشییع جنازه خواجه شیراز گروهی از متعصبان که اشعار شاعر و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفروی می‌دانستند مانع دفن حکیم به آیین مسلمانان شدند.در مشاجره‌ای که بین دوستداران شاعر و مخالفان او در گرفت سرانجام قرار بر آن شد تا تفألی به دیوان خواجه زده و داوری را به اشعار او واگذارند. پس از باز کردن دیوان اشعار این بیت شاهد آمد:

قدیم دریغ مدار از جنازه حافظ
که گرچه غرق گناه است می‌رود به بهشت
حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند و بر خلاف سعدی به جز یک سفر کوتاه به یزد و یک مسافرت نیمه تمام به بندر هرمز همواره در شیراز بود.وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سرتاسر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز راه یافت.نقل شده است که وی مورد احترام فراوان سلاطین آل جلایر و پادشاهان بهمنی دکن هندوستان قرار داشت و پادشاهان زیادی او را به پایتخت‌های خود دعوت کردند. حافظ تنها دعوت محمود شاه بهمنی را پذیرفت و عازم آن سرزمین شد ولی چون به بندر هرمز رسید و سوار کشتی شد طوفانی در گرفت و خواجه که در خشکی، آشوب و طوفان حوادث گوناگونی را دیده بود نخواست خود را گرفتار آشوب دریا نیز بسازد.شهرت اصلی حافظ و رمز پویایی جاودانه آوازه او به سبب غزلسرایی و سرایش غزل‌های بسیار زیباست.آرامگاه خواجه شمس الدین محمد حافظ در خیابان حافظیه شهر شیراز قرار دارد نخستین بنای آرامگاه حافظ شیرازی، به دستور میرزا ابوالقاسم گورکانی؛ حکمران فارس در سال 865 قمری ساخته شد.در آن زمان شمس‌الدین محمد یغمایی وزیر ابوالقاسم گورکانی، بر فراز قبر حافظ عمارت و گنبدی ساخت که جلوی آن نیز حوض آب قرار داشت.در زمان شاه عباس، این آرامگاه مورد مرمت قرار گرفت. کریم خان زند نیز به علت خرابی‌های این بنا، ساختمان زیبایی به سبک بناهای آن دوره بر مدفن خواجه شیراز ساخت. همچنین در جلو آن تالاری با 4 ستون سنگی یکپارچه و بلند برای آرامگاه حافظ طراحی و اجرا شد.ستون‌های سنگی بلند با نقش شاخ و برگ و گل رنگی ساخته شد و بخ دستور کریم خان زند سنگ مرمر نفیس برای قبر خواجه تهیه و غزل معروف حافظ با این مطلع با خط خوش نستعلیق بر آن نقر شد:مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزم طایر قدسم و از هر دو جهان برخیزمپس از کریم‌ خان زند، در سال 1295 معتمد الدوله فرهاد میرزا؛ والی فارس نرده آهنی اطراف قبر خواجه شیراز کشید و این آرامگاه را مرمت کرد.در سال 1317 قمری ملا شاه جهان زردشتی، تصمیم به تخریب و بازسازی بنای جدیدی برای آرامگاه حافظ می‌گیرد، اما با مخالفت یکی از سادات شیراز مبنی بر این که یک زرتشتی می‌خواهد چنین کاری بکند، آرامگاه حافظ تخریب می‌شود و شکستگی در سنگ قبر خواجه به وجود می‌آید.بعد از این واقعه، آرامگاه حافظ به شکل نیمه ویران می‌ماند تا سال 1319 قمری. در آن سال منصور میرزا فرمانفرمای فارس به دستور مظفرالدین شاه تعمیراتی در این ارامگاه صورت می‌دهد.در سال 1311 شمسی فرج الله بهرامی نیز تعمیراتی اساسی در باغ، آرامگاه و دیوارهای اطراف آن انجام می‌دهد.این اثر تاریخی که قدمت آن به دوره مظفریان برمی‌گردد، در سال 1316 شمسی به دستور رضا پهلوی و با طرح آندره گدار؛ معمار مشهور فرانسوی، با حفظ 4 ستون به شکل امروزی تجدید بنا شد. همچنین در جنوب آن، باغ و نارنجستان زیبایی با 2 حوض مستطیل ساخته شد.
آندره گدار فرانسوی که در آن زمان مدیرکل باستانشناسی بود، دستور داد 4 ستون دوره زندیه در جای خود حفظ شود و 16 ستون در اطراف آن اضافه و ایوان فعلی ساخته شود.جمع کل بنای حافظیه در آن سال 2200 مترمربع بود و با یک ایوان 20 ستونی به 2 قسمت تقسیم می‌شد. قبر حافظ شیرازی نیز در وسط محوطه شمالی و یک متر بلندتر از اطراف که به وسیله 5 ردیف پله در دسترس است، قرار دارد.در دوره جمهوری اسلامی و در سال ۱۳۸۶ اولین مرمت جدی و بازسازی، تمیز کردن سطح مسی روی گنبد، مرمت بخش‌های خراب ساختمان‌های اطراف و همچنین متصل کردن مقبره‌ها و باغ‌های اطراف به مجموعه صورت گرفت.حافظ شیرازی از جمله مشاهیر ایران و استان فارس است و آرامگاه وی نیز یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز به حساب می‌آید. به طوری که سالانه گردشگران داخلی و خارجی فراوانی برای دیدن این آرامگاه به شیراز سفر می‌کنند.آرامگاه خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی، در سال 1354 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1009 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

باغ ارم

این باغ در جبهه شمال غربی، خارج از شهر شیراز در استان فارس و در دامنه کوه آسیاب سه‌تایی قرار داشته و در حدود 3-2 کیلومتر تا کوه معروف بابا کوهی، در شهر شیراز فاصله دارد.اطراف آن بیابان و رودخانه و سنگلاخ بوده، با گسترش شهرنشینی در جبهه غربی، به تدریج این باغ در داخل بافت شهری قرار گرفته. در حال حاضر در انتهای خیابان ارم و در تقاطع بلوار شرقی ـ غربی و بلوار شمالی ـ جنوبی جام جم و آسیاب سه تایی، باغ ارم قرار گرفته است. این باغ به مناسبت عمارت و باغ بزرگی که در گذشته توسط شداد بن عاد پادشاه عربستان جنوبی به رقابت با بهشت ساخته شده، به باغ ارم مشهور گردیده است.تاریخ ساخت این باغ را به دوره سلجوقیان نسبت داده‎اند چرا که در آن زمان، باغ تخت و چند باغ دیگر توسط اتابک قراجه حکمران فارس ـ که از سوی سنجر شاه سلجوقی به حکومت فارس منصوب شده بود، احداث شد و احتمال می‎رود ایجاد این باغ به درخواست وی و در آن زمان بوده است.در اواخر سلسلة زندیه، بیش از 75 سال این باغ در تصاحب سران ایل قشقایی بود، بنای اولیة عمارت باغ ارم توسط جانی خان قشقایی اولین ایلخان قشقایی و پسرش محمدقلی خان و در زمان فتحعلیشاه قاجار احداث شده است. معماری بنا نیز توسط شخصی به نام حاج محمد حسن که از معماران معروف بود، صورت گرفته است.در زمان ناصرالدین شاه قاجار، میرزا حسن علی خان نصیرالملک، آن باغ را خریداری و عمارت فعلی موجود در باغ را به جای عمارت ایلخانی بنا نمود، اما تزئینات ناتمام باغ پس از فوت حسنعلی خان در سال 1311 توسط ابوالقاسم خان نصیرالملک پایان یافت.باغ ارم پس از فوت ابوالقاسم خان نصیرالملک به پسرش عبدالله قوامی رسید و بعد از مدتی دوباره یکی از خوانین ایل قشقایی به نام محمد ناصر خان آن را خرید. سپس به مالکیت دولت درآمده و به دانشگاه شیراز واگذار شد. در سال‎های 50-1345 هـ . ش این باغ زیر نظر مسؤولین دانشگاه شیراز تعمیر شده و زمین وسیعی نیز در حاشیه بلوار ارم و بلوار آسیاب سه‌تایی به آن افزوده شد و در سال 1353 به شماره 1013 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال 1358 به وسیله سازمان میراث فرهنگی مرمت گردید.هم اکنون این باغ به عنوان باغ گیاهشناسی مورد استفاده قرار گرفته و در اختیار دانشگاه شیراز می‌باشد. در سه دهه پیش قسمتهایی در سمت غربی باغ ازجمله اراضی دهی موسوم به «کوشک» به مساحت باغ افزوده شده است. در این زمان مساحت کل باغ ارم نزدیک 110380 متر مربع است.زمین باغ بشکل مربع مستطیل بسیار وسیعی است که جهت شیب آن از غرب به سوی شرق است و مجموعه عمارت اصلی و اندرون در قسمت مغرب و در بلندی چشم‌گیری قراردارد. به سبب شیب زیاد زمین در قسمتهایی از خیابانهای اصلی و دیگر خیابانهای باغ پله‌هایی ایجاد نموده‌اند و این پستی و بلندی زمین بر زیبایی فضای باغ بسی افزوده است.امروزه، کوشک اصلی، هستة مرکزی باغ و متشکل از سه طبقه است که در پیشانی عمارت، هلالی هایی وجود دارد که معروف به سنتوری است و دارای سه مجلس بزرگ و دو مجلس کوچک کاشیکاری با کاشی های لعابدار رنگی است. به روی این هلالیها تصاویری از ناصرالدین شاه قاجار، داستانهایی از فردوسی و نظامی و ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی کاشیکاری شده است. طبقة زیرین دارای حوض خانه‎ای برای استراحت در روزهای گرم تابستان است. نهر آب مستقیماً از این تالار می‌گذرد و در سر راه خود قبل از اینکه به حوض بزرگی فرو ریزد استخر را پر می‌کند.در جلوی عمارت اصلی که مشرف بر باغ است، استخر بزرگی است که تصویر عمارت در آن نمایان می‌شود. مساحت این استخر سیصد و سی و پنج متر مربع است و محیط آن را هجده قطعه سنگ بزرگ و یکپارچه تشکیل می‌دهد.آب روان و زلالی که از نهر اعظم است پس از گردش در حوضچة حوضخانه وارد جویهای اطراف استخر می‌شود و سپس در جوی عریض خیابان اصلی و جویبارهای دیگر در خیابانهای باغ و اطراف باغچه‌ها روان می‌گردد. قسمت عمدة آبی که این باغ را مشروب می‌سازد مانند بیشتر باغهای شیراز از نهر اعظم است. این نهر به جدول‌های متعدد تقسیم می‌گردد، از آن جمله جدول میری می‌باشد که یک پنجم از نهر اعظم است. باغ ارم از جدول میری مشروب می‌گردد.علاوه براین، دو حلقه چاه عمیق در باغ حفر گردیده که آب مورد نیاز بوسیلة پمپ تأمین شده و با استفاده از لوله کشی به مصرف آبیاری گلهای باغ می‌رسد. از آب لوله‎کشی شهر نیز برای آشامیدن و مصارف عمارات استفاده می‌گردد.
پوشش گیاهی باغ را می‌توان به 2 دسته درختان غیر مثمر و درختان مثمر تقسیم کرد:
1. درختان غیر مثمر باغ عبارتند از: سرو ناز (بلندترین سروناز این باغ که قریب 35 متر بلندی آن است، بلندترین سروناز شیراز است)، کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، زبان گنجشک، بید مشک، سپیدار، و اکالیپتوس.
2. درختان مثمر باغ عبارتند از: انار، ازگیل، نارنج، خرمالو، گردو، زردآلو، بادام، سیب، به و گلابی. محصول اصلی درختان میوه‌دار باغ در درجة اول انار است و در درجة دوم می‌توان مرکبات را به حساب آورد. درختان مرکبات باغ ارم در ردیف سایر نارنجستانها و باغهای مرکبات شیراز است.

باغ نارنجستان

باغ نارنجستان قوام در شهر شیراز در محله بالا کفت و تقریبا در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی‌خان زند قرار دارد.این باغ و عمارت از مجموعه ارزشمند دوران قاجار در شیراز است و به علت وفور درختان نارنج به باغ نارنجستان نامیده می‎شود. احداث این باغ و مجموعه‎های آن بوسیله علی‎محمد خان قوام‎الملک آغاز و در سال 1300هـ . ق بوسیله فرزندش محمد رضا قوام‎الملک تکمیل گردید.در ورودی اصلی باغ رو به جنوب و سردر ورودی با تزیینات آجری و کتیبه‎ای سنگی از مرمر سرخ فام شامل آیاتی از قرآن کریم است و از چوب ساج با منبت‎کاریهای زیبا ساخته و به هشتی باز می‎شود و بوسیله دو راهرو به محوطه باغ ارتباط پیدا می‎کند.این باغ در جبهه‎های شمالی، جنوبی و شرقی دارای ساختمان می‎باشد. عمارت اصلی با ایوان دو ستونه در جبهة شمالی، با شیوة معماری دورة زندیه در دو طبقه و یک زیرزمین می‌‌باشد.در دو طرف ایوان بزرگ دو راه برای ورود به سایر قسمتها تعبیه شده است که با کف محوطه دو متر اختلاف دارد. ستونهای ایوان بزرگ از سنگ مرمر یکپارچه، با بدنه‎ای استوانه‎ای و سرستونهای دارای مقرنس تشکیل شده است.بالای عمارت دارای 3 هلالی با نقوش اسلیمی می‎باشد، که در وسط آن دو شیر که صفحه‎ای را نگاه داشته‎اند و بر روی آن آیة نصر من الله و فتح قریب نوشته شده است که دو فرشته هم از بالا آن را نگاه داشته‎اند و در طرفین دو هلالی دیگر صحنه‎ای از شکار آهو، توسط پلنگ به چشم می‎خورد.عمارت نارنجستان به مساحت تقریبی 940 متر مربع در باغی به وسعت 3500 متر مربع در دو جبهه شمالی و جنوبی بنا شد. این باغ در اردیبهشت ماه سال 1353 به شماره 1073 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

باغ دلگشا

اين باغ در جبهه شمال شرقي و در سمت جنوب تنگ آب خان و در بستري کوهستاني واقع شده است.قرار گرفتن این باغ در کنار قناتی موسوم به ماریز سعدی و واقع شد ن در محدوده قلعه ای موسوم به کهندژ است. باغ دلگشا يکي از باغ هاي تاريخي شيراز است که در نزديکي آرامگاه سعدي واقع شده است. سابقه آباداني و رونق باغ دلگشا به دوران پيش از اسلام و به دوره حکومت ساسانيان نسبت داده شده است.باغ دلگشا در دوره صفويه نيز از باغ هاي مهم و تفريحي شيراز بود. به طوري که در تصاوير به جا مانده از جهانگردان اروپايي به اين باغ اشاره هاي فراوان شده است. اين باغ که 5/7 هکتار مساحت دارد، هم اکنون از گردشگاه هاي ديدني شيراز است.
در دوره تسلط تیمور گورکانی از غایت آبادانی برخوردار بوده است ،که تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی به همین نام بنا کرد.باغ دلگشا در دوره ی صفویه نیز بسیار مشهور و در دوره افشاریه نیز همچنان آباد بوده است.این باغ در فاصله ی دوره نادرشاه تا سلسله زندیه آسیب های فراوانی دید که در زمان کریمخان زند دوباره احیا شد.
در مقابل عمارت، حوض سنگي بزرگي وجود دارد. عمارت اين ساختمان به صورت يك تالار با چهار شاه نشين به سبك معماري كاخ هاي ساساني بيشاپور ساخته شده كه داراي سه طبقه و ايواني با دو ستون است ،كه از معماري زنديه بوده و همچنين داراي آيينه كاري هايي به همراه نقاشي هايي از رنگ روغن با سقف هايي از چوب و گچ بري هايي تزيين شده با نقوش گل و بته است در اطراف سقف ايوان بر روي گچ، اشعاري از شوريده به خط نستعليق نوشته شده كه در نوع خود بي نظير مي نمايد اولين كلاه فرنگي در ايران نيز در اين باغ به ثبت رسيده است
بیشتر درختان آن را مرکبات مخصوصاً نارنج و پرتقال تشکیل می‌دهند. عمارت این باغ نیز به شکل سه طبقه با دو ورودی در دو طرف و ایوانی در طبقه میانی که مشرف به استخر مقابل عمارت است، خبر از روزگار شکوه و عظمت باغ می‌دهد. طی چند سال گذشته این بنا چندین بار دستخوش حریق شده و به شکل مخروبه درآمده ‌است.
باغ دلگشا که در فهرست آثار ملی با شماره ۹۱۲ به ثبت رسیده‌است.

باغ عفیف آباد

باغ عفیف‌آباد یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین باغ‌های شهر شیراز است که در غرب شیراز و در جنوب خیابان قصرالدشت بالاتر از باغ قدیمی رحمت‌آباد و در انتهای خیابان عفیف‌آباد قرار دارد. درِ ورودی باغ از چوب ساخته شده و در بخش شمالی آن واقع شده است. در پشت در، دالانی وجود دارد که اتاق‌های نگهبانان در دو سوی آن تعبیه شده است. سردرِ باغ دارای 4 ستون گچی ساده است که دو به دو در دو سوی واقع شده و با اقتباس از طرح سرستون‌های تخت جمشید، گچبری شده است. در پیشانی درِ ورودی نقش دو شیر که گویی را در میان پنجه‌های خود گرفته‌اند، دیده می‌شود. پس از گذر از در، دهلیزی وجود دارد که سقف آن از چوب ساخته شده و با شکل‌های منظم هندسی مرتب شده‌اند. در طرف دیگر در و بر پیشانی دهلیز، مجلس تاج‌گذاری پادشاه ساسانی دیده می‌شود که بر قاب نیم‌دایره‌ای به وسیله کاشی‌های رنگارنگ قرار دارد.مساحت این باغ حدود 127000 مترمربع می‌باشد و در زمان صفویه به «باغ گلشن» معروف بوده است. این باغ در آن زمان از جمله باغ‌های آباد و مهم شیراز و مقر پادشاهان وقت بوده است. یعقوب خان ذوالقدر؛ حاکم شیراز در زمان شاه عباس صفوی، در قسمتی از اراضی این باغ قلعه‌ای محکم ساخت و برای بنای این قلعه از سنگ‌های گورستان جعفرآباد و مصلی استفاده نمود. پس از صفویه این قلعه ویران شد و باغ رونق و آبادانی خود را از دست داد. در سال 1284 هجری قمری، به فرمان «میرزا علی‌محمد خان قوام‌الملک» عمارت باغ فعلی احداث شد. وی برای آبیاری درختان باغ قنات لیمک را که در 15 کیلومتری باغ و در قصر قمشه بود، خریداری کرد. این باغ در اواخر سده گذشته به خواهرزاده قوام‌الملک به نام «عفیفه خانم» به ارث رسید و چون او بهسازی گسترده‌ای در باغ انجام داد، از آن پس باغ را «عفیف‌آباد» نامیدند.در میان باغ کاخ زیبایی قرار دارد که از بناهای دوره زندیه و قاجاریه است.
ساختمان کاخ دو طبقه است. طبقه پایین زیرزمین وسیعی است که آب نمای زیبایی در آن ساخته شده و هم اکنون این طبقه به «موزه نظامی» تبدیل شده و سلاح‌های گوناگون در آن به تماشا گذاشته شده است. در این موزه سلاح‌های گران‌بهایی همچون تفنگ فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، رضا شاه و محمدرضا شاه پهلوی، سَرپُرهای همرزمان میرزا کوچک خان جنگلی و مسلسل رئیس علی دلواری دیده می‌شود. در جلوی پلکان ورودی نیز ارابه‌ ویژه تشییع جنازه رضا شاه پهلوی و توپ فتحعلی شاه قاجار دیده می‌شود. این طبقه با 3 پله به طبقه دوم راه دارد.طبقه دوم شامل یک راهروی طویل است که در دو سوی آن اتاق‌های زیبا و تو در تو قرار دارند و در میانه این طبقه، تالار بزرگ و باشکوهی قرار دارد. این طبقه را که «موزه عبرت» می‌نامند شامل اتاق‌های همایش، رخت‌کن، نشیمن، مطالعه، سالن پذیرایی و قمارخانه است. از اشیای باارزش این موزه فرش‌های قیمتی کف اتاق‌ها و پیانوی شخصی فرح پهلوی می‌باشد که در جشن 2500 ساله شاهنشاهی استفاده شده است.از دیگر بخش‌های این باغ قهوه‌خانه سنتی باغ است که در سمت راست درِ ورودی باغ واقع شده و در حیاط آن درخت نارنج و حوض کوچکی قرار دارد. سالن قهوه‌خانه دارای 6 حجره است که بر هر کدام نقشی کشیده‌اند. این نقش‌ها عبارتند از داستان ضحاک و کاوه آهنگر، داستان زال و سیمرغ، نبرد رستم و سهراب، نبرد تهمتن و دیو سپید و نبرد رستم و اسفندیار.
از دیگر بناهای باغ حمام آن است که در بخش غربی ساختمان ورودی و پشت دیوار قرار دارد. در دیوارهای خزینه حمام نقش‌های برجسته‌ای به چشم می‌خورد که عبارتند از تصویر فرهاد در کوه بیستون، دیدار مردم با خسرو پرویز ساسانی، صحنه ورودی حضرت یوسف به جمع زنان مصری و … .باغ عفیف‌آباد در سال 1341 خورشیدی توسط ارتش از فرح پهلوی خریداری شد. این باغ در سال 1348 زیر نظر سازمان میراث فرهنگی مرمت شد و در سال 1370 همزمان با روز ارتش، به عنوان «موزه نظامی شماره 2» بازگشایی شد و اکنون تحت اختیار سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران است.این باغ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

باغ جنت

باغ جنت در ابتدای ورودی غربی شیراز و در بلوار امیر کبیر قرارگرفته است. از ویژگی های بارز این باغ زیبا ، آبنماهای سراسری ، سروهای بلند و زیبا ، چمنکاری و گلکاری در سراسر باغ و همچنین ایجاد کمپ نوروزی در قسمتی از باغ می باشد.همچنین طرح ایجاد استخر باغ نیز در حال انجام می باشد.باغ جنت از باغهای قدیمی و سنتی شیراز استکه مانند باغ ارم دارای راهروهایی است که در دو طرف «ها درختان کاج وسرو ، زیبائی خاصی به ان داده اند .طرح بهسازی باغ جنت در فضائی به مسعت 27 هکتار اجرا شده و هزینه آن بالغ بر 12 میلیارد ریال بوده است .مساحت کل باغ جنت 54 هکتار می باشد .که 27 هکتار آن متعلق به شهرداری است وهم اکنون 11 هکتار آن زیبا سازی شده است.

باغ هفت تنان

باغ تکیه هفت‌تنان یکی از قدیمی‌ترین اماکن تاریخی شیراز است. این باغ به سده‌های پیش از عهد زندیه و عمارت آن از بناهای دورهٔ کریم خان زند است. این باغ در بن کوه چهل مقام و در شمال آرامگاه حافظ قرار گرفته‌است.
بیشتر جهانگردانی که در چند سدهٔ اخیر به شیراز سفر کرده‌اند باغ تکیه هفت تنان و عمارت زیبای آن را وصف کرده‌اند. مردم شیراز نیز به این مکان دلبستگی خاص دارند و سابقاً گاه در طلب باران و استجابت دعا روی بدین مکان می‌آورده‌اند.علت نامگذاری این بنا به هفت تنان، وجود هفت قبر از هفت عارف در این باغ است که کریم خان زند روی هر کدام، سنگ بزرگ بدون کتیبه‌ای نصب کرده‌است.
از دیدنی‌های این عمارت تالاری است که سقف آن بر دو ستون بزرگ یکپارچه استوار شده و در طاقچه‌های بالایی آن، پنج مجلس روی گچ نقاشی شده و از شاهکارهای نقاشی دوران زندیه محسوب می‌شود. این مجموعه در سال‌های ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ شمسی توسط نقاش و هنرمند محمد باقرجهان میری تعمیر و تجدید شد. این پنج مجلس به ترتیب عبارتند از: درویشی با تبرزین و کشکول، نقش موسی در حال شبانی، منظرهٔ شیخ صنعان و دختر ترسا، نقش ابراهیم، و نقش درویش جوان. سنگ‌های موجود دراین موزه متعلق به سده‌های سوم تا یازدهم هجری قمری است که با انواع خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق دیوانی، توقیع، تعلیق- نسخ و… به طرز زیبایی تزیین شده‌است. حوض بزرگی هم در وسط عمارت اصلی به چشم می‌خورد که در گذشته از آب رکن‌آباد پر می‌شده‌است. باغ تکیه هفت‌تنان در انتهای بلوار هفت تنان، روبروی خیابان چهل مقام قرار دارد.
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

باغ تخت

باغ تخت شیراز با شکوه ترین باغ ایران که از قرن پنجم هجری طی سدهای متمادی شهرتش را حفظ کرد، بنای 9 طبقه این باغ بود. سازندگان باغ تخت هنر طراحی باغ و باغ آرایی را که یکی از کهن ترین هنرهای ایرانیان بوده در باغ تخت به اوجی رسانده بودند که تکرارش ناممکن است. موقعیت طبیعی باغ، بهترین جا برای بنای قلعه ای مستحکم بود؛ قلعه ای نظامی که بعدها جای خود را به تفرجگاهی دلپذیر داد، زیباترین چشم انداز را داشت و در شمال شیراز و در منطقه جعفرآباد توسط اتابک قراچه در 480 هجری قمری بنا شده بود و به همین علت آن را باغ تخت قراچه هم می نامیدند.باغ تخت شیراز یکی از چهار باغ مشهوری است که ابن عربشاه در«عجایب المقدور» و شرف الدین علی یزدی در «ظفر نامه» پیش از دوره گور کانیان، از آن یاد کرده اند. شرف الدین علی یزدی درباره تیمور گورکانی هنگام ورود به شیراز می نویسد: «در شهر شیراز، حوالی تخت قراچه، مرکز رایت نصرت آیت گشت». تیمور پس از بازگشت به سمرقند به تقلید از باغ معروف شیراز، چهار باغی در حوالی سمرقند ساخت و یکی از آنها را تخت قراچه نامید فرصت الدوله شیرازی- مولف «آثارعجم» یا «شیرازنامه»… در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری به وضوح و دقت به توصیف آنچه در آن دوران از باغ تخت دیده می پردازد: « از در آن که داخل می شوند بوستانی است، دو خیابان وسیع دارد که در حواشی آنها سروهای دلپسند و چنارهای بلند به قطار است. در ضمن آنها درختان گل و ریاحین بوده و در سایر باغ هر گونه اشجار با اثمارموجود است. در سمت شمال و جنوب حوض آن باغچه هایی پر از نارنج و سرو است».این باغ دو عمارت کلاه فرنگی دارد که دارای ایوان های متعدد است در سمت رو به قبله، هفت طبقه با کاشی های الوان برپاست و در هر طبقه دورسته پله به قرینه ساخته اند و از طبقه ای به طبقه دیگر بالا می روند و در میان پله ها از طبقه بالا تا پایین آبشارهای عریضی است که از فراز به نشیب آب می ریزد و در عرصه هر یک از طبقه ها حوض های کشکولی است و میانشان فواره قرار دارد. در دو طرف تالار عمارت به قرینه، ارسی ها و گوشواره ها و ایوان های متعددی ساخته اند به وضع های خوش و طرزهای دلکش. تالار مذکور دو رویه است که روی دیگرش به طرف خلوت و فضایی است که آن هم باغ، مانده است.پس از تخریب عمارت در قرن پنجم، از دوره آغاز محمد خان قاجار دوباره این باغ گسترده شد و عمارت جدیدی در آن ساختند که «تخت قاجار» نام گرفت و در دوره های بعد تکمیل و مرمت آن ادامه یافت؛ از جمله در دوره فتحعلی شاه قاجار و حکومت حسینعلی میرزا فرمانفرما در فارس، بخشی از قلعه آن ترمیم شد.
محمد شاه قاجار هم در سال 1360 هجری قمری این عمارت را بازسازی کرد و حوض های و حمام و محوطه و ساختمان هایی به آن اضافه کرد. در «فارسنامه ناصری» درباره افول این باغ و بنای آن آمده: «عمارت تخت از زیور جوانی عاری، روی به پیری گذاشته».فرصت الدوله هم چنین نگاشته: «هزاران افسوس و دریغ که تمام آن بناها و سراها منهدم شده و در هم ریخته و رشته عمارتشان از هم گسیخته». حدود نیم قرن پیش عمارت باغ تخت به کلی تخریب شده و دیگر از آن خبری نیست.

باغ جهان نما

باغ جهان نما یکی از کهن‌ترین باغ‌های شیراز است که در شمال شرقی شهر شیراز و ضلع شرقی خیابان حافظ (دروازه قرآن) و بالاتر از میدان حافظیه قرار دارد.
این باغ در دوره فرمانروایی آل مظفر و آل اینجو بسیار سرسبز و آباد بوده است به طوری که در اشعار حافظ از صفا و سرسبزی آن سخن به میان آمده است. این باغ همانند سه باغ ارم، دلگشا و تخت قراچه که از باغ‌های مشهور شیراز می‌باشند، پیش از حمله تیمور گورکانی در نهایت آبادانی بوده است و ابن عربشاه مورخ دوره تیمور در عجایب المقدور این باغ را «زینت‌الدنیا» نامیده است. باغ جهان نما در هنگام اقامت تیمور گورکانی در شیراز مورد توجه واقع شد به طوری که همانند آن را در اطراف سمرقند که زادگاه تیمور بوده است، احداث نموده و آن را «جهان نما» نامیدند. این باغ در دوره صفویه نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوده و در سفرنامه شاردن به آن اشاره شده است اما پس از انقراض سلسله صفویه که ناامنی کشور را فرا می‌گیرد، این باغ تقریباً ویران می‌شود. با روی کار آمدن کریم خان زند این باغ بازسازی شده و عمارت وسط آن ساخته می‌شود. کریم خان این باغ را در سال 1185 هجری قمری حصارکشی کرد و در اطراف عمارت، خیابان‌کشی‌های زیبا و درختکاری مفصلی ایجاد کرد. پس از دوره زندیه، در دوره قاجاریه نیز باغ جهان نما یکی از باغ‌های آباد و باشکوه به شمار می‌رفته و عمارت باغ محل پذیرایی از مهمانان حکومت بوده است. در باغ جهان نما انواع درختان سرو و کاج کهنسال، مرکبات و درختان میوه دیده می‌شوند.
در داخل باغ جهان نما عمارتی به شکل هشت ضلعی دیده می‌شود. این عمارت دارای 4 شاه‌نشین در چهار گوشه بنا می‌باشد و میان شاه‌نشین‌ها، اتاق‌های دو طبقه قرار دارند. این عمارت دارای نمای آجری است و در گذشته پنجره‌های چوبی داشته است که توسط مالک خصوصی آن برداشته شده و به جای آن پنجره‌های آهنی نصب گردیده است. در داخل عمارت یک حوض از سنگ مرمر یکپارچه نیز وجود دارد.
این باغ در حال حاضر در اختیار صدا و سیمای شهر شیراز است.

باغ چهل تن

باغ چهل تن یا بقعه چهل تنان، در مسافتی کوتاه از شمال حافظیه وجنب باغ جهان نما،همراه با محوطه ای مشجر و با صفا است که دارای چهل سنگ مزار هم اندازه می باشد. قدمت این باغ به دوره زندیه برمیگردد. در این بقعه چهل قبر کوچک در دو ردیف در کنار هم جای گرفته اند. این چهل قبر مربوط به چهل نفر درویش است که در زمانهای گذشته در این مکان که به صورت باغی مصفا بوده زندگی می کرده و مشغول عبادت بوده اند و چون هرکدام وفات می یافته دیگران او را دفن کرده تا بدین ترتیب که هر 40 نفر به تدریج دار فانی را وداع می گویند و قبورشان در کنار هم در ضلع شرقی حیاط در کنار دیوار قرار گرفته است.این سنگها فاقد نوشته هستند و در بین دو ردیف آنها باغچه کوچکی است که در آن گلکاری شده است. در سال 1257 ه.ق به دستور معتمدالدوله فرهاد میرزا قاجار، حاکم وقت فارس چهل سنگ قبر موجود به یک اندازه بریده شده و بدون هیچگونه نوشته ای بر روی مزارها به موازات هم گذاشته شد. در آرامگاه چهل تنان علاوه بر چهل قبر گمنام،دو عارف و ادیب شیراز به نامهای شیخ ابواسحق معروف به شیخ اطعمه(متوفی 830 ه.ق) شاعر، و حشمت شیرازی (1369 ه.ق مساوی با 1330 ه.ش) به خاک سپرده شده اند.

 

همرسانی :